什么是跨域
Дутов Александр Ильич (17 август 1879 йыл — 7 февраль 1921 йыл) — Р?с?й Империя?ы х?рби хе?м?тк?ре, генерал-лейтенант (1919). А?тар х?р?к?те ?а?арманы, Ырымбур казаклы?ы атаманы,
Александр Ильич Дутов | |
![]() 1919 йыл | |
Тыу?ан ва?ыты | |
---|---|
Тыу?ан урыны | |
?лг?н ва?ыты | |
Вафат урыны | |
Хе?м?т итк?н урыны | |
??ск?р т?р? | |
Хе?м?т ите? йылдары | |
Х?рби звание |
хорунжий (1899) |
Командалы? ите? | |
Х?рби алыш/?у?ыш | |
Наградалар ??м премиялар |
![]() ![]() ![]() |
Биография?ы
??г?ртерг?Александр Ильичты? ир-ат я?ынан ата-бабалары ?амар казак ??ск?рен?н бул?андар (?у?ынан ю??а сы?арыл?ан). Ата?ы — Илья Петрович Дутов, Т?рк?стан походтары д??ере офицеры, 1907 йылда, отставка?а сы??ан са?та, у?а генерал-майор д?р?ж??е бирел?. ?с??е — Елизавета Николаевна Ускова — урядник ?ы?ы, Ырымбур губерна?ынан. Александр Ильич походтар?ы? бере?е осоронда ?ыр-Даръя ?лк??ене? Казалинск ?ала?ында тыу?ан. Уны? бала са?ы Фир??н?, Ырымбур ?ала?ында, Санкт-Петербургта ??м ?абаттан Ырымбур?а ?т?.
А. И. Дутов 1897 йылда Ырымбур Неплюев кадет корпусын, ?у?ынан, 1899 йылда, Николаев кавалерия корпусын тамамлай, хорунжий чинын ала ??м Харьковта тор?ан 1-се Ырымбур казак полкына еб?рел?.
1903 йылда Санкт-Петербургта Николаев инженер училище?ы янында?ы курстар?ы тамамлай ??м Генштаб Академия?ына у?ыу?а ин?, ?мм? 1905 йылда Дутов доброволец булып рус-япон ?у?ышына кит?. III д?р?ж? Изге Станислав ордены мен?н наградлана. 1908 йылда Генштаб Академия?ында у?ыуын тамамлай. Академиянан ?у? Дутов Генштаб хе?м?те мен?н танышыу ?с?н 10-сы армия корпусы штабына Киев х?рби округына еб?рел?.
1909 — 1912 йылдар?а Ырымбур казак юнкер училище?ында у?ыта. Юнкер?ар я?ынан Дутов ихтирам ??м м?х?бб?т яулай, улар ?с?н ул бик к?п я?шылы? эшл?й. Уны? у?ыусыларыны? бере?е — Г. М. Семенов — а?а?тан Байкал аръя?ы ??ск?ри атаманы. ??ене? вазифа бурыстарынан тыш, Дутов училищела спектаклд?р, концерттар ??м кис?л?р ойоштора. 1910 йылды? декабренд? III д?р?ж? Изге Анна ордены мен?н наградлана. 1912 йылды? 6 декабренд? ??ск?ри старшина чинына ?рл?тел? (армия чины полковник).
1912 йылды? октябренд? Дутов Харьков?а еб?рел?, командировканан ?у? училище?а ?айта ??м бында 1916 йыл?а тиклем хе?м?т ит?.
Беренсе донъя ?у?ышы
??г?ртерг?1916 йылды? 20 мартында ?? тел?ге мен?н ??м?лд?ге армия?а кит?. Брусилов командование?ы а?тында?ы К?нья?-К?нбайыш фронтыны? ??ж?менд? ?атнаша, ??ж?м ва?ытында Дутов хе?м?т итк?н 9-се рус армия?ы Днестр ??м Прут ара?ында 7-се Австрия-Венгрия армия?ын ?ыйрата. Был алышта Дутов ике м?рт?б? яралана, ?мм? Ырымбур?а ике ай дауалан?андан ?у? полкына ?айта. 16 октябр?? Дутов 1-се Ырымбур казак полкы командующийы итеп т???йенл?н? (кен?з С. П. Бартенев мен?н берл?кт?).
Февраль революция?ынан ?у?
??г?ртерг?Февраль т??к?релешен?н ?у? 1917 йылды? мартында Казак ??ск?р??ре Союзы Ва?ытлы Советыны? р?йес ипт?ше, 1917 йылды? 1 июненд? Петроградта II Д?й?м казак съезы р?йесе, 1917 йылды? 7 июненд? Казак ??ск?р??ре Союзы Советы р?йесе, 1917 йылды? сентябренд? Ырымбур казак ??ск?ре атаманы ??м башлы?ы (р?йесе) итеп ?айлана. Дутов с?й?си ?араштары буйынса республикан ??м демократик позициялар?а тор?ан.
А. И. Дутовты? большевиктар?а ?аршы ихтилалы
??г?ртерг?26 октябр?? (8 ноябрь) Дутов Ырымбур?а ?айта ??м ??ене? вазифаларына ярашлы эшт?рг? тотона. Шул у? к?нд? Ырымбур казак ??ск?ре территория?ында Петроградта т??к?релеш баш?ар?ан большевиктар власын танымау тура?ында 816-сы ?анлы приказына ?ул ?уя. Шулай итеп, Дутов большевиктар?а ?у?ыш и?лан итк?н беренсе ??ск?ри атаман була.
Атаман Дутов ?? контроле а?тына Т?рк?стан ??м Себер мен?н илде? ???ге ара?ында?ы б?йл?неште ??г?н стратегик м??им т?б?кте ала. Атаман алдында Учредителд?р йыйылышына ?айлау?ар ?тк?ре? ??м губернияла ??м ??ск?р?? йыйылышты ?тк?рг?нг? тиклем тоторо?ло?то ?а?лау бурысы тора. Д?й?м ал?анда, Дутов бурысты ?т?й. ???кт?н килг?н большевиктар?ы тоталар ??м т?рм?г? бикл?й??р, ? Ырымбур гарнизоны ?орал?ы?ландырыла ??м ?й??рен? ?айтарыла.
Ноябрь айында Дутов Ойоштороу йыйылышы а?за?ы булып ?айлана (Ырымбур казак ??ск?рен?н).
7 декабр?? Ырымбур казак ??ск?рене? сиратта?ы 2-се ??ск?ри Кругын ас?ан са?та тот?ан телм?рен?н ???к:
?Ныне мы переживаем большевистские дни. Мы видим в сумраке очертания царизма, Вильгельма и его сторонников, и ясно определённо стоит перед нами провокаторская фигура Владимира Ленина и его сторонников: Троцкого-Бронштейна, Рязанова-Гольденбаха, Каменева-Розенфельда, Суханова-Гиммера и Зиновьева-Апфельбаума. Россия умирает. Мы присутствуем при последнем её вздохе. Была Великая Русь от Балтийского моря до океана, от Белого моря до Персии, была целая, великая, грозная, могучая, земледельческая, трудовая Россия — нет её?
16 декабр?? атаман казак частарыны? командир?арына ??ск?ри казактар?ы ?оралдары мен?н берг? й?н?лте? буйынса ?нд?? еб?р?, ?мм? фронттан ?айт?ан казактар ?у?ышыр?а тел?м?й, ?ай?ы бер урындар?а ?ына казак дружиналары булдырыл?ан була. Казак мобилизация?ын ойошотороп булмау с?б?пле, Дутов офицер?ар и??бен?н доброволецтар?а, у?ыусы й?шт?рг? ген? таяна ала. Шу?а к?р? к?р?ште? беренсе этабында Ырымбур атаманы, баш?а большевиктар?а ?аршы лидер?ар ке?ек у?, ??ене? я?лыларын к?р?шк? к?т?р? алманы.
Шул у? ва?ытта большевиктар Ырымбур?а ??ж?мен башлай. Ауыр алыштар?ан ?у? В. К. Блюхер ет?кселегенд?ге ?ы?ыл армия отрядтары Ырымбур?а килеп ет?л?р ??м 1918 йылды? 31 ?инуарында уны ба?ып алалар. Дутов Ырымбур ??ск?ре территория?ын ташлап китм??к? була ??м большевиктар?а ?аршы я?ы к?ст?р туплау ?с?н Верхнеурал?а юллана.
?мм? мартта казактар Верхнеуралды ла ташлап китерг? м?жб?р була. Дутов х?к?м?те Краснинская станица?ында урынлаша ??м апрель урта?ында ?амау?а эл?г?. 17 апрелд? ?амау?ы 4 партизан отряды ??м офицер?ар взводы к?ст?ре мен?н йырып ?теп, Дутов Тур?ай далаларына кит?.
?мм? шул у? ва?ытта большевиктар ????рене? с?й?с?те мен?н бы?а тиклем я?ы влас?а нейтраль бул?ан Ырымбур казаклы?ын сы?арынан сы?ара ??м 1918 йылды? я?ында (Дутовты? ?ы?ылышы булмай) 1-се х?рби округы территория?ында к?сл? баш к?т?ре?сел?р х?р?к?те башлана. Уны 25 станица делегаттары съезы ??м ??ск?ри старшина Д. М. Красноярцев башлы?ындагы штаб ет?кл?й. 28 мартта Ветлянская станица?ында казактар Илецкая Защита советы р?йесе П. А. Персияниновты? отрядын ?ыйраталар, 2 апрелд? Изобильная станица?ында — Ырымбур Х?рби Революцион Комитеты р?йесе С. М. Цвиллингты? каратель отрядын, 4 апрель т?н?нд? ??ск?ри старшина Н. В. Лукин казактар отряды ??м С. В. Бартенев отряды Ырымбур?а ??ж?м ит?л?р, ?аланы бер а? ва?ыт?а алып, ?ы?ылдар?а ?и?елерлек зыян килтер?л?р. ?ы?ылдар ?аты саралар мен?н яуаплай: аталар, ?аршылы? к?р??тк?н станицалар?ы яндыралар (1918 йылды? я?ында 11 станица яндырыла), контрибуциялар ?алалар.
????мт?л? июнд? х?рби округы казактары территория?ында ?ына баш к?т?ре?сел?р к?р?шенд? 6 ме?д?н арты? кеше ?атнаша. Май а?а?ына х?р?к?тк? 3-с? х?рби округыны? казактары ?ушыла[1], улар?а баш к?т?рг?н чехословак корпусы яр?ам?а кил?. ?ы?ыл гвардия отрядтары б?т? ер??р??? л? тар-мар ител?, Ырымбур казактар ?улына к?с?. Законлы ?айлан?ан атаман Дутов?а казактар?ан Дутов Ырымбур?а килеп ет? ??м Ырымбур казак ??ск?рен ет?кл?й ??м Ырымбур территория?ын Ырымбур ??ск?ре ?лк??е тип и?лан ит?. Тур?ай далаларына делегация й?н?лтел?. 28 сентябр?? Орск — ??ск?р территория?ында большевиктар ?улында бул?ан ?у??ы ?ала казактар?а к?с?. Шулай итеп, территория бер а? ва?ыт?а ?ы?ылдар?ан тулы?ынса та?артыла.
Дутов беренсел?р??н булып Ю?ары Хаким — Колчакты таный. Дутовты? частары адмирал Колчакты? рус армия?ы составына ноябр?? ин?л?р. Ырымбур казактары ?ы?ылдар?ы бер е??л?р, бер улар?ан е?ел?л?р, ?мм? 1919 йылды? сентябренд? Дутовты? Ырымбур армия?ы А?т?б? тир??енд? ?ы?ыл армия тарафынан ?ыйратыла. Атаман ??ск?рене? ?алды?тары мен?н Семиречьег? (?а?. Жет?су) сиген?, унда ул атаман Анненковты? Семиреченск армия?ына ?ушыла. Далалар аша ?те? а?ы? -т?лек булма?аны ?с?н ?Аслы? походы? исеме а?тында билд?ле. Анненков Дутовты Семиреченск ?лк??ене? генерал-губернаторы итпе т???йенл?й. Ырымбур армия?ына ет?ксе итеп А. С. Бакич ?уйыла. 1920 йылды? майында Дутов Атаман отряды ??м граждан ?аса?тары мен?н ?ытай?а к?с?, шунда у? ти???н атаман Анненковты? армия?ы ла сиген?.
Атаман Дутов ??м Баш?орт х?к?м?те
??г?ртерг?А. И. Дутов Баш?орт х?к?м?тен? 4-се Баш?орт у?сылар полкын булдырыу?а яр?ам ит?. 1918 йылды? август айында Баш?орт х?к?м?те ??м Дутов баш?орттар?ы? ??билд?нешен таныу шарты мен?н Айырым баш?орт корпусыны? Себер армия?ы оператив буй?оноуына к?се?е тура?ында килеше?г? ?ул ?уялар. 16 октябр?? рус армия?ыны? Ю?ары башкомандующийы штабы начальнигы, генерал-лейтенант С. Н. Розановты? бойоро?она ярашлы 1-се баш?орт дивизия?ыны? частарын булдырыу, комплектлау ??м ?йр?те? м?сь?л?л?рен х?л ите? ?арала ??м генерал Чечек армия?ында оператив бурыстар?ы баш?ар?ан дивизия полктары, шарттар?ы? ??г?ре?ен? ?арап, главком генерал Сыровой ??м атаман Дутов ?арама?ында?ы ??ск?ри частар?а к?серг? тейеш була. Дутов ?ф? д??л?т к???шм??енд? ?атнаша, Р?с?й?е? федератив ?оролошон я?лап сы?ыш я?ай[2]. Ноябрь айында Дутов А. В. Колчакты? х?рби диктатура урынлаштырыуын хуплап сы?а. Колчак (Дутов уны? мен?н фекер??ш була) Ва?ытлы Б?т? Р?с?й х?к?м?тене? Баш?орт х?к?м?тен ??м уны? ??ск?р??рен тулы?ынса б?т?р?? курсын дауам ит?. Декабрь башында Баш?орт х?к?м?те, полковник Ф. Е. Махин ??м атаман К. Л. Каргин командование?ы а?тында?ы ?ай?ы бер казак кругтары яр?амында, Ырымбур ?ала?ында власты ?орал мен?н ба?ып алыу?ы планлаштыралар, ?мм? заговор килеп сы?май. Баш?орт х?к?м?те Ырымбур?ы ташлап китерг? м?жб?р була. Дутов Ырымбур армия?ы командующийы итеп т???йенл?н?, армия составында баш?орт полктары ?ала. 1919 йылды? ?инуарында баш?орт командование?ы улар?ы Баш?орт корпусына берл?штер? ??м Ырымбур армия?ы буй?оноуынан сы?ара [3].
?леме
??г?ртерг?1921 йылды? 7 февраленд? атаман Дутовты Суйдунда махсус операция ва?ытында ЧК агенттары ?лтер?, улар уны урлап Джаркент?а сы?арыр?а й?ки ?лерерг? тейеш була. Операция мен?н татар кен?зе, Джаркент ?й?? милиция?ы начальнигы ?асымхан Чанышев ет?кселек ит?. Т?рк?м 9 кешен?н тора (Чанышевтан баш?а ?ал?андары уй?ыр була).
Чанышев а?тар ара?ында ??ене? б?йл?нешт?рен фай?аланып, ??ен большевиктар?а ?аршы итеп танытып, 1920 йылды? октябренд? Дутов мен?н осрашыу?а иреш?. Бер ай?ан Чанышев ?абаттан Дутов?а кил?, у?а ?арата тулы ышаныс белдер?л?р. Урлау?а ??ерлек тулы к?ск? алып барыла. ?мм? ?апыл Чанышев?а ышаныс б?т? ??м уны? ?с?н юлдар ябыла. Чекистар ?? сиратында Чанышев?а ышанмай башлай?ар, уны ?ул?а алалар ??м уны? я?ын ту?андарын аманат?а алалар. У?а ультиматум ?уйыла: атаманды ?лтер? (урлау тура?ында ??? булмай) й?ки уны? б?т? ту?андарын атып ?лтерел?.
1921 йылды? 1 февраль т?н?нд? диверсион т?рк?м сикте ?т?. Чанышев Дутов?а, ихтилал?а бары?ы ла ??ер, х??ер ?к ихтилалды башлар к?р?к, тип я?а. Дутовты? штабында Чанышевты? курьеры М?хм?т Хаджамировты бел?л?р ??м уны Дутов кабинетына тот?арлау?ы? ?тк?р?л?р. Кабинетта, Дутовтан тыш, уны? адьютанты сотник Лопатин була. Хаджамиров я?ыу?ы Дутов?а бир? ??м теге у?ый башла?ас та, туп-тура у?а ата, ?у?ынан — Лопатин?а ??м и??нд? ят?ан Дутовты ?лтер?. Штаб тышында?ы боевиктар ?а?сылар?ы ?лтер?л?р ??м б?т? диверсион т?рк?м ю?алтыу?ы? Суйдун?а ?аса[4][5].
Дутов ??м уны? мен?н берг? ?лтерелг?н казактар тантаналы р??ешт? С?йд?н янында?ы католик зыяратында ерл?н?. 11 феарлд? ташкенттан Т?рк?стан фронты РВС-ы а?за?ы Г. Я. Сокольников?а телеграмма еб?рел?, телеграмманы? копия?ы — РКП (б) ???к комитетына)[6]. Т?рк?м а?заларын Ф. Э, Дзержинский б?л?кл?й, ? 1930 йылдар?а улар с?й?си репрессиялары ?орбандары булалар.
Наградалары
??г?ртерг?- III д?р?ж? Изге Станислав ордены
- III д?р?ж? Изге Анна ордены
- III д?р?ж? Изге Анна орденына ?ылыстар ??м бант
- II д?р?ж? Изге Анна ордены
???би?т
??г?ртерг?- Акулинин И. Г. Оренбургское казачье войско в борьбе с большевиками.
- Артемьев Константин — Последний приют атамана Дутова.
- Василенко С. Ю. Казачество в борьбе против большевиков в Семиречье и Синьцзяне в 1920—1922 гг. — Н. Новгород, 1998.
- Волков Е. В. Новая книга об атамане А. И. Дутове // Новый Часовой (Санкт-Петербург). 2010. № 19-20. С. 358—359. [1]
- Гагкуев Р. Г. Забытый атаман // Военно-исторический журнал. 2007. № 7. С. 78-79 [2]
- Ганин А. В. Атаман А. И. Дутов (Россия забытая и неизвестная. На великом переломе). — М.: ?Центрполиграф?, 2006.[3] — 623 с. — ISBN 5-9524-2447-3
- Ганин А. В.. Александр Ильич Дутов"Вопросы истории" 2005 № 9. — С. 56—84
- Ганин А. В. Войсковой атаман Оренбургского казачьего войска А. И. Дутов // Кубанец: Magazine of Kuban cossack association / Изд. Кубан. казачьего союза. 2001. № 209. Февраль. С. 27-32.
- Ганин А. В. Александр Ильич Дутов // Свой. Журнал Никиты Михалкова. 2008. № 3-4. С. 37-43.
- Ганин А. В. Походный атаман всех казачьих войск (Александр Дутов) // Казачество великое, бесстрашное. СПб., 2008. С. 599—601.
- Ганин А. В. Попытка свержения атамана А. И. Дутова в Оренбурге в декабре 1918 г. // История белой Сибири: Материалы 5-й международной научной конференции 4-5 февраля 2003 г. Кемерово. Кемерово: Кузбассвузиздат, 2003. С.151-154. [4]
- Ганин А. В. Заговор против атамана Дутова в воспоминаниях очевидцев // Археография Южного Урала. Материалы Третьей Межрегиональной научно-практической конференции 30 сентября 2003 года. Уфа: Информреклама. 2003. С. 27-36. [5]
- Ганин А. В. Вожди антибольшевистского движения оренбургского казачества в Николаевской Академии Генерального Штаба, 1901—1914 гг.: Опыт историко-психологического исследования // Русский сборник. Исследования по истории России XIX—XX вв. Т. 1. М., 2004. С. 152—196.
- Ганин А. В. Гибель атамана А. И. Дутова на территории Западного Китая в 1921 году // Новая и новейшая история. 2006. № 6. С. 162—174.
- Ганин А. В. Атаман А. И. Дутов и дело есаула Ф. А. Богданова // История белой Сибири. Материалы 6-й международной научной конференции 7-8 февраля 2005 года. Кемерово, 2005. С. 119—123. [6]
- Ганин А. В. Предки и потомки Войскового атамана Оренбургского казачьего войска А. И. Дутова // Генеалогический вестник. Санкт-Петербург. 2005. № 21. С. 40-47. [7]
- Ганин А. В. Атаман А. И. Дутов и ?дело? полковника В. Г. Рудакова // Белое дело. 2 съезд представителей печатных и электронных изданий. Резолюция и материалы научной конференции ?Белое дело в гражданской войне в России, 1917—1922 гг.?. М., 2005. С. 226—239.
- Ганин А. В. Рец.: Парамонов О. В. ?Дутовки?. Боны Оренбургского Отделения Государственного Банка в 1917—1918 гг. Каталог-исследование. М., 2005: Нумизматическая Литература. 400 с.; ил. // Вопросы истории. 2007. № 2. С. 169.
- ?…горячее желание маленького войска помочь старшим братьям?. Письмо Войскового правления Иркутского казачьего войска Войсковому атаману Оренбургского казачьего войска А. И. Дутову от 19.03.1919 г. Публикация и примечания А. В. Ганина // Казачество России в Белом движении. Белая гвардия. Альманах. 2005. № 8. С. 278. [8]
- Ганин А. В., Семенов В. Г. Офицерский корпус Оренбургского казачьего войска. 1891—1945: Биографический справочник. — М.,2007 [9]
- Голинков Д. Л. Крушение антисоветского подполья в СССР — М., Политиздат, 1975 г.
- Денисов С. В. Белая Россия. Альбом N-o 1 — Н.-Йорк, 1937 г.
- Козубский К. Э., Ивлев М. Н. Теракт в Суйдуне: убийство Оренбургского атамана — в журнале ?Простор?, N-o 8 / 2004.
- Милованов Н. Касымхан Чанышев — в сборнике ?Незримый фронт. 1917—1967?, Алма-Ата, ?Казахстан?, 1967.
- Огаров О. Агония белых в Синцзянской провинции — в журнале ?Военная мысль?, N-o 2 / 1921.
- Пученков А. С. А. В. Ганин. Атаман А. И. Дутов. М. ЗАО Центрполиграф. 2006. 623 с. // Вопросы истории. 2008. № 1. С. 171—172 [10]
- Серебренников И. И. Великий отход. Рассеяние по Азии белых Русских Армий. 1919—1923 — Харбин, изд-во М. В. Зайцева, 1936.
- Хинштейн А., Жадобин А., Марковчин В. Конец атамана — ?Московский комсомолец? от 3О мая 1999.
?ылтанмалар
??г?ртерг?- ↑ БОРЬБА С БОЛЬШЕВИКАМИ НА ТЕРРИТОРИИ III ВОЕННОГО ОКРУГА ОРЕНБУРГСКОГО КАЗАЧЬЕГО ВОЙСКА 1917—1918 гг.: ПО МАТЕРИАЛАМ СТАНИЧНЫХ АНКЕТ 2008 йыл 7 сентябрь архивлан?ан. Альманах ?Белая гвардия?, № 8. Казачество России в Белом движении. М., ?Посев?, стр. 185—192
- ↑ http://www.баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/5845-dutov-aleksandr-ilich 2016 йыл 22 апрель архивлан?ан.
- ↑ Военная история башкир. Энциклопедия. Уфа, "Башкирская энциклопедия", 2003, 160 бит.
- ↑ Козубский К.
- ↑ коллектив авторов. Советская милиция: история и современность. — Москва: Юридическая литература, 1987. — С. 73. — 336 с.
- ↑ Владимир Марковчин.
- Военная история башкир. Энциклопедия. Уфа, "Башкирская энциклопедия", 2003, 160 бит.
- http://www.баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/5845-dutov-aleksandr-ilich 2016 йыл 22 апрель архивлан?ан.
Шулай у? ?ара?ы?
??г?ртерг?- Празднование юбилея А. И. Дутова в Краснинской станице, видеоклип [11](недоступная ссылка)
- 2009 г. Празднование юбилея атамана А. И. Дутова в станице Краснинской, видео 2011 йыл 23 ?инуар архивлан?ан.
- Установка Мемориальной доски Атаману А. И. Дутову / Празднование юбилея А. И. Дутова в Краснинской станице. Фотоальбом 2010 йыл 2 декабрь архивлан?ан.
- Биография на ?Хроносе?
- Ганин А. В. Александр Ильич Дутов. Биография