《中国记者》杂志
ЮНЕСКО (UNESCO — United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) — м??ариф, ф?н ??м м???ни?т м?сь?л?л?ре буйынса Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ы учреждение?ы.
М??ариф, ф?н ??м м???ни?т м?сь?л?л?ре буйынса Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ы United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization | |
![]() | |
| |
Штаб-квартира | |
---|---|
Ойошма т?р? |
Халы?-ара ойошма |
Р?сми телд?ре | |
Ет?ксел?ре | |
Генераль директор | |
Баш?арма совет р?йесе | |
Ниге?л?нг?н | |
Ниге?л?нг?н ва?ыты | |
Б?т?р?лг?н | |
- | |
Сайт | |
![]() | |
ЮНЕСКО-ны? ма?саты — милл?т-ара, дин-ара ??м цивилизация-ара бер??млекте формалаштырыу, м??ариф, ф?н ??м коммуникациялар ?лк?л?ренд? халы?-ара б?йл?нешт?р?е ки??йте?, кешелек цивилизация?ыны? м???ни ??м тарихи мира?ын ?а?лап ?алыу?а й?н?лтелг?н эшм?к?рлек; Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ы Уставында и?лан ителг?н кеше хо?у?тарын я?лау[1][2].
1945 йылды? 16 ноябренд? Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ыны? Сан-Францискола?ы конференция?ында А?Ш, Англия ??м СССР ара?ында м??риф?тселек ??м м???ни?т ?лк??енд? хе?м?тт?шлекте ??тере? буйынса халы?-ара махсуслаштырыл?ан учреждение булдырыу ха?ында килеше? т???л?. Икенсе б?т? донъя ?у?ышынан ?у?, БМО ??м ЮНЕСКО тыныслы?ты ?а?лау идея?ын т??дим ит?.
Х??ерге ва?ытта халы?-ара ойошма составында 193 а?за-д??л?т ??м 7 хе?м?тк?р-а?за и??пл?н?. ЮНЕСКО-ны? штаб-фатиры Парижда урынлаш?ан. Генераль директоры — Ирина Бокова (Болгария), баш?арма советы р?йесе — Э. В. Митрофанова (Р?с?й), Парижда Р?с?й Федерация?ыны? ЮНЕСКО ?арама?ында?ы даими в?киле.
Эшм?к?рлеге
??г?ртерг?Эшм?к?рлегене? т?п й?н?лешт?ре биш программа секторында билд?л?н?: м???риф, т?би?и ф?нд?р, социаль ??м гуманитар ф?нд?р, м???ни?т, коммуникация ??м м??л?м?т. Б?т? й?н?лешт?р?е? д? состав ?л?ш? булып тор?ан урта? темалар ?а бар. 2008 йылдан Африка ??м гендер тиге?леге урта? темалар тип и?лан ител?[3]. ЮНЕСКО эшм?к?рлегене? т?п принцибы — кешел?р ара?ында?ы б?йл?неш сараларын ??тере? ??м улар?ы? ?анын арттырыу?а булышлы? ите?, был саралар?ы ??-ара а?лашыу?а ?лг?ше? ??м бер-бере?де? тормошо тура?ында д?р?? ??м камил м??л?м?т алыу?а фай?аланыу.
М??ариф
??г?ртерг?ЮНЕСКО, ойошманы булдыр?ан м?лд?н алып, ??ене? эшм?к?рлегенд? м??арифты ??т?нл?кл? й?н?леш тип и??пл?й[о. 1][4]. ?у?ыштан ?у? ойошма К?нбайыш Европала емерелг?н м?кт?пт?р?е терге?е? ??м м??ариф ?лк??енд? ???лг?н б?йл?нешт?р?е юл?а ?алыу мен?н ш???лл?н?. 1950-се йылдар?а ойошма м??ариф ?лк??енд? кеше хо?у?тарын я?лау мен?н д? ш???лл?н? башлай. 1960 йылда М??ариф ?лк??енд? дискриминация мен?н к?р?ш тура?ында конвенция ?абул ител?. Бы?а тиклем ??е?се илд?рг? ?а?ылышлы эшм?к?рлек система?а ?алынма?ан ??м, ниге???, т?рл? ?лк?л?р??н элементар м??л?м?тт?р х?б?р ите?г? й?н?лтелг?н була. 1960-сы йылдар?а, ойошма?а Африка д??л?тт?ре инг?с, ЮНЕСКО-ны? т?п и?тибары ??е?се илд?рг? й?н?лтел?[4].
1990 йылда БМО-ны ??тере? программа?ы, ЮНЕСКО, ЮНФПА — БМО илд?рене? халы? ?аны фонды, ЮНИСЕФ ??м Б?т? донъя банкыТаиландта?ы Джомтьен ?ала?ында, Б?т? донъя м???рифы буйынса конференция ?тк?р?, унда 2000 йыл?а ?башлан?ыс белем бире? система?ын универсаллаштырыу ??м на?анлы?ты к?мете?? программа?ы ?абул ител?. Проект ?М??ариф б?т??е ?с?н д?? исемен ала[ю. 1][ю. 2], уны? ниге?ен шул у? исемле милли проекттар т?шкил ит?[о. 1], ЮНЕСКО координатор булып тора, финанслау сы?ана?тарын э?л?? мен?н ш???лл?н? ??м йыл ?айын программаны? эше тура?ында доклад ??ерл?й[ю. 3]. 2000 йылда Сенегалды? баш ?ала?ы Дакар?а шулай у? БМО система?ында?ы ?ай?ы бер ойошмалар инициатива?ы буйынса ойошторол?ан Б?т? донъя м??ариф буйынса форум ?тк?рел?. Форумда милли докладтар?а ниге?л?нг?н программа ба?алана, шулай у? бер ни тиклем ал?а китеш бул?а ла, бер ген? ма?сат?а ла тулы?ынса ?лг?ше? к???телм?й, тип билд?л?н?. Форумда артабан 2015 йыл?а тиклем ?М??ариф б?т??е ?с?н д?? программа?ыны? т?п стратегия?ы ??м ма?саттары аны?лана[5][ю. 4]. Ма?саттар?а башлан?ыс бушлай м?жб?ри белем бире?, енест?р?е? тиге?леге ??м урта м?кт?пт? белем бире? сифатын к?т?ре?, кесе й?шт?ге балалар?ы т?рби?л?? буйынса комплекслы саралар, й?шт?р?е? ??м ?лк?нд?р?е? белем алыу?а ихтыяжын ??н???тл?ндере?, шулай у? ?лк?нд?р?е? грамоталы?ын арттырыу ин?[ю. 5]. Т??ге ике ма?сат?а шулай у? БМО-ны ??тере? ма?саттарыны? исемлеге л? ин?[6].
ЮНЕСКО-ны? 2008 йылды? 25 ноябренд? т??дим ителг?н докладында ойошма с?й?си системалар?ы? м??ариф проблемаларына битараф булыуын ??м программаны? ?т?лм??е ихтималлы?ы ха?ында ?йтелде. Т??ге ма?сат, 2005 йыл?а гендер тиге?леген т?ьмин ите?, шулай у? ?лг?шелм?не[7]. А?ымда?ы эшт?р торошон и??пк? алып, 2015 йыл?а икенсе ма?сат?а, д?й?м башлан?ыс белемг? ?лг?ше?г? ?лг?ше??е? ?т?лешен? шик бар. 2011 йылды? 1 мартында т??дим ителг?н докладта ла, ?М??ариф бары?ы ?с?н д?? программа?ы ма?саттарына иреше? м?мкин т?гел, тиг?н ?ы?ымта я?ала. Докладта билд?л?нг?н ??т?м? проблема — у?ыусылар?ы? ?ораллы низа?тар?а й?леп ителе?е. Атап ?йтк?нд?, Ирландияны? элекке президенты ??м Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ыны? кеше хо?у?тары буйынса комиссары Мэри Робинсон ?йте?енс?, ?ораллы низа?тар т?би??тене? ??г?ртеле?ен? б?йле, балалар а?лы ??м даими р??ешт? низа? объекты булып кит?[о. 2]
1991 йылда университеттар ара?ында хе?м?тт?шлекте ??тере?г? ??м ю?ары интеллектлы кешел?р?е? ситк? ките?е э?емт?л?рен йомшартыу?а й?н?лтелг?н ??м ЮНЕСКО кафедраларыны? б?т? донъя селт?ре тип атал?ан УНИТВИН (University Twinning and Networking) программа?ы булдырыла[ю. 6][о. 1][5]. ЮНЕСКО кафедра?ы белем бире? ?лк??енд? т?жриб?, белем ??м технологиялар мен?н алмашыу, шулай у? у?ытыусылар?ы? стажировка?ы мен?н ш???лл?н?, был у?ытыу сифатын к?т?ре?г?, кадр?ар ??м ?илми тикшерене???р ??ерл??г? булышлы? ит?. 1992 йылда профессиональ-техник белем бире? ?лк??енд? (ЮНЕВОК) шундай у? программа булдырыла. 2009 йылда ю?ары белем буйынса икенсе б?т? донъя конференция?ы ?тк?релде (т??ге?е 1998 йылда у?ышлы ?тк?йне). Икенсе конференция барышында т?п полемика ю?ары белем бире??е й?м???т ?а?анышы тип и??пл??-и??пл?м??, ю?ары белем бире? ?лк??енд? сау?а итерг? м?мкинлекте аны?лау (сау?а хе?м?тт?ре буйынса килеше? мен?н б?йле), ю?ары у?ыу йорттары рейтингтары ке?ек ?орау?ар буйынса бар?ы. ????мт?л? коммюнике я?ыла, ул, конференцияла ?атнашыусылар?ы? фекеренс?, ?фрагментар характер?а? ?ына ??м ?халы?-ара академик берлекк? а?лайышлы ??м э?м?-э?лекле м?р?ж???т? булып тормай[8].
1953 йылда ЮНЕСКО-ны? ассоциациялан?ан м?кт?пт?ре селт?ре ойошторола, унда м?кт?пк?с? й?шт?ге балалар учреждениелары, башлан?ыс ??м урта м?кт?пт?р, профессиональ-техник белем бире? учреждениелары, у?ытыусылар?ы ??ерл?? программалары ?атнаша. Ассоциациялан?ан м?кт?пт?р БМО ??м ЮНЕСКО тура?ында?ы м??л?м?тк?, экология ??м тир?-й?нд?ге м?хитте ?а?лау ?лк??енд? у?ытыу?а, м???ни ??м т?би?и мира?ты ?йр?не?г?, кеше хо?у?тарына ??м азатлы?ына айырыуса и?тибар б?л?[5]. ЮНЕСКО у?ытыу процесында д?рт т?п аспектты айырып к?р??т?: ?беле? ?с?н у?ыр?а, о?та булыу ?с?н у?ыр?а, й?ш?? ?с?н у?ыр?а ??м берг? й?ш?? ?с?н у?ыр?а?[9].
ЮНЕСКО белем бире? буйынса китаптар, монографиялар, белешм? материалдар ба?тырып сы?арыу мен?н ш???лл?н?. Т?б?нд?ге материалдар даими р???ешт? ба?тырыла: ?ЮНЕСКО-ны? ??р йылда?ы статистика?ы?, ?Сит илд? у?ыу?, ?Б?т? донъя белем бире? белешм? китабы?, ?Перспективалар?. ?Б?т? донъя белем бире? буйынса доклад?, 1991 йылдан алып ике йыл?а бер тап?ыр сы?арыла, й?км?тке?ен? статистик материалдар, обзор?ар ??м белем бире??? донъя тенденцияларына анализ ин?[4][5][10]. Ике йыл?а бер тап?ыр белем бире? буйынса халы?-ара конференциялар ?тк?рел?[4].
Белем бире? м?сь?л?л?ре мен?н Бангкок, Бейрут, Дакар ??м Сантьягола?ы т?б?к бюролары, шулай у? ойошманы? 52 офисы ш???лл?н?[11]. Был й?н?леште ЮНЕСКО-ны? глобаль институттарыны? ??м ???кт?рене? ?ай?ы бер??ре: Женевала?ы Халы?-ара м??ариф бюро?ы, Парижда ??м Буэнос-Айреста ЮНЕСКО-ны? Халы?-ара белем бире??е планлаштырыу институты, Гамбургта ЮНЕСКО-ны? ??мер буйына белем алыу институты, М?ск???? ЮНЕСКО-ны? м??арифта м??л?м?ти технологиялар институты, Боннда ЮНЕСКО-ны? Халы?-ара техник ??м ??н?ри белем бире? ??м ??ерл?? буйынса Халы? -ара ???ге тота, шулай у? ойошманы? т?б?к проекттары ла шулар и??бенд?[5].
Т?би?и ф?нд?р
??г?ртерг?ЮНЕСКО БМО-ны? ф?нд?р атама итеп алын?ан бер??н-бер б?лекс??е. Шу?а ярашлы ойошма т?би?и ф?нд?р?е м??ариф ??м м???ни?т мен?н берлект? дисциплина-ара ??-ара хе?м?тт?шлек контексында ?арай. ЮНЕСКО Европа ядро тикшерене???ре ???ге ??м Халы?-ара т?би??тте ?а?лау берлеге ке?ек халы?-ара проекттар?ы? башында тор?о[ю. 7]. Х??ерге ва?ытта ??ене? ф?нни й?н?лешт?ге эшм?к?рлегенд? ЮНЕСКО 2002 йылда Йоханнесбургта булып ?тк?н Б?т? донъя тоторо?ло ??еш буйынса осрашыу?ар?а ??м 1999 йылда Будапешта ?тк?релг?н Б?т? донъя ф?н буйынса конференцияла я?ал?ан ?ы?ымталар?а таяна[ю. 8].
Ф?н м?сь?л?л?ре мен?н Найроби, Джакарта, Венеция, ?а?ир? ??м Монтевидеола?ы т?б?к бюролары, шулай у? ойошманы? 23 офисы ш???лл?н?. Й?н?лешк? Делфта?ы ЮНЕСКО-ны? ?ыу эше буйынса институты ??м Триестала?ы Абдус Салам исеменд?ге Халы?-ара теоретик физика ???ге яр?ам ит?[ю. 7].
ЮНЕСКО-ны? белем бире? й?н?лешен алып барыу программалары ара?ында Халы?-ара Гидрологик программа, Х?к?м?т-ара океанография комиссия?ы, ?Кеше ??м биосфера? программа?ы (Б?т? донъя биосфера резерваттары селт?ре), Халы?-ара геоф?нни программа (Б?т? донъя милли геопарктар селт?ре) ??м Халы?-ара фундаменталь ф?нд?р программа?ы бар[ю. 7].
Баш?ортостан ЮНЕСКО-ла
??г?ртерг?2008 йылды? мартында Парижда ЮНЕСКО-ны? штаб-фатирында ?Баш?ортостан: 450 йыл Р?с?й мен?н берг?? презентация?ы ?тте, унда Баш?ортостан Республика?ы Х?к?м?те ??м ЮНЕСКО ара?ында?ы килеше?г? ?ул ?уйылды.
Комитетты? Башкортостан Республика?ы мен?н берлект? Б?т? донъя мира?ы исемлеген? индерелг?н м?сь?л?л?ре:
- Ш?лг?нташ м?мерй??е
- ?Урал батыр? баш?орт халы? эпосы
- ??абантуй? милли байрамы
- ?ф?л? Р. Нуриев исеменд?ге халы?-ара балет фестивалд?рен ??ерл?? ??м ?тк?ре?.
И?к?рм?л?р
??г?ртерг?- Комментарий?ар
- ЮНЕСКО структура?ында сы?ана?
- ↑ Образование для всех . Бюро ЮНЕСКО в Москве (4 апрель 2006). Дата обращения: 1 май 2011. Архивировано 12 август 2007 года. 2007 йыл 12 август архивлан?ан.
- ↑ Движение ?Образование для всех? . Информация для всех. Дата обращения: 1 май 2011.
- ↑ Education: Mission (ингл.). Сайт ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 17 февраль 2010 года.
- ↑ Заключительный доклад: Всемирный форум по образованию . Кластерное бюро ЮНЕСКО в Алматы. Дата обращения: 1 май 2011.
- ↑ Образование . Официальный сайт ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ Кафедры ЮНЕСКО . Бюро ЮНЕСКО в Москве (18 апрель 2005). Дата обращения: 1 май 2011. Архивировано 12 август 2007 года. 2007 йыл 12 август архивлан?ан.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Natural science: About us (ингл.). Портал ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ Естественные науки . Официальный сайт ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
- БМО структура?ында сы?ана?
- ↑ 1,0 1,1 1,2 The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) - Activities . Encyclopedia of the Nations. Дата обращения: 23 апрель 2011. Архивировано 4 ноябрь 2011 года.
- ↑ New report details armed conflicts’ toll on education and calls for a boost in international aid . ЮНИСЕФ (2 март 2011). Дата обращения: 23 апрель 2011. Архивировано из оригинала 20 май 2011 года.
- Баш?а сы?ана?тар
- ↑ Организация Объединённых Наций по вопросам образования, науки и культуры . БСЭ. Дата обращения: 23 май 2010.(недоступная ссылка)
- ↑ Коротко о ЮНЕСКО . Комиссия Российской Федерации по делам ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010.
- ↑ Митрофанова: ЮНЕСКО должна меняться, чтобы реагировать на новые вызовы . РИА Новости (15 ноябрь 2010). Дата обращения: 23 апрель 2011. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Бородько М. В. ЮНЕСКО: история создания и современная структура // Педагогика. — 2000. — № 2. — С. 81—89. Архивировано из первоисточника 15 сентябрь 2013.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 РОССИЯ–ЮНЕСКО . МИД России (ноябрь 2003). Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ Как выполняются "цели тысячелетия" ООН? Русская служба BBC (21 сентябрь 2010). Дата обращения: 1 май 2011. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ Опубликован седьмой доклад ЮНЕСКО о ситуации с образованием в мире . Новости гуманитарных технологий (28 ноябрь 2008). Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ Альма Мальдонадо-Мальдонадо, Энтони Вергер. Политика, ЮНЕСКО и высшее образование: анализ ситуации . ?Международное высшее образование? (2010). Дата обращения: 23 апрель 2011. Архивировано 23 август 2011 года. 2012 йыл 26 ?инуар архивлан?ан.
- ↑ Информация о деятельности международного проекта ?Ассоциированные школы ЮНЕСКО? . Комиссия Российской Федерации по делам ЮНЕСКО. Дата обращения: 3 май 2011. Архивировано 23 август 2011 года.
- ↑ The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) - Activities . Encyclopedia of the Nations. Дата обращения: 23 апрель 2011. Архивировано 4 ноябрь 2011 года.
- ↑ Education: Worldwide (ингл.). Сайт ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 23 август 2011 года.
???би?т
??г?ртерг?- Князев Ю. П. Ключевые палеонтологические территории в списке всемирного наследия ЮНЕСКО // Грани познания : журнал. — 2013. — № 5. — С. 21—27.
?ылтанмалар
??г?ртерг?Портал ?ЮНЕСКО? | |
ЮНЕСКО Викимилект? | |
ЮНЕСКО Викия?ылы?тар?а | |
Проект ?ЮНЕСКО? |
- en.unesco.org — организации р?сми сайты (инг.) (фр.) (исп.) (рус.) (??р.) (?ыт.) (Тикшереле? к?н?: 10 апрель 2019) 2011 йыл 23 август архивлан?ан.
- russianunesco.ru — постоянного представительства России при ЮНЕСКО р?сми сайты (рус.) (инг.) (фр.)
- unesco.ru/ru/ — комиссии Российской Федерации по делам ЮНЕСКО р?сми сайты (рус.) (инг.) (Тикшереле? к?н?: 10 апрель 2019) 2011 йыл 23 август архивлан?ан.
- unesco.org/ru/moscow/ — Бюро ЮНЕСКО в Москве р?сми сайты (Тикшереле? к?н?: 23 май 2010) 2011 йыл 23 август архивлан?ан.
- Кооманс Ф. ЮНЕСКО и права человека // Введение в вопросы международной защиты прав человека: учебное пособие / Под ред. Р. Хански, М. Сукси; Институт прав человека. — Турку/Або: Университет ?Або Академи?, 1997. — С. 187—197.
- Документальный фильм ?Приоритеты ЮНЕСКО в XXI в.? (UNESCO’s Priorities for the XXI Century), подготовленный по случаю 65-летия ЮНЕСКО (16 ноября 2010 года). Предназначен для широкого круга зрителей.
- t.me/unescorus — телеграм-канал ЮНЕСКО на русском языке.
- ЮНЕСКО программа?ы
- Ассоциированные школы ЮНЕСКО (ингл.). ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано из оригинала 19 май 2010 года.
- Ассоциированные школы ЮНЕСКО России . Дата обращения: 17 август 2011. Архивировано из оригинала 15 май 2012 года.
- Программа ?Образование для всех? (ингл.). ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано 17 февраль 2010 года.
- Центр всемирного наследия ЮНЕСКО . ЮНЕСКО. Дата обращения: 23 май 2010. Архивировано из оригинала 24 февраль 2011 года.
- en.unesco.org/programme/… — Международной программы развития коммуникации (МПРК) р?сми сайты (инг.) (фр.) (исп.) (рус.) (??р.) (?ыт.) (создан в декабре 2010 года)
- en.unesco.org/programme/… — Международной программы ЮНЕСКО ?Информация для всех? (ПИДВ) р?сми сайты (инг.) (фр.) (исп.) (рус.) (??р.) (?ыт.) (создан в декабре 2010 года)
- Программа ЮНЕСКО ?Информация для всех? в России . МОО ?Информация для всех?. Дата обращения: 23 май 2010.