玩家已饥渴难耐!世嘉宣布《全面战争:战锤2》
Рио-де-Жанейро — (БСЭ ярашлы, ?д?р???р?к Риу-де-Жанейру?[5]; ?ы??аса Рио, порт. Rio de Janeiro — январская река[6]) Бразилия д??л?те территория?ында урынлаш?ан ?ала. Шул у? исемле Рио-де-Жанейро штатыны? административ ???ге.
?ала | |||||
Рио-де-Жанейро порт. Rio de Janeiro | |||||
![]() | |||||
| |||||
Ил | |||||
---|---|---|---|---|---|
Штат | |||||
Муниципалитет | |||||
Координаталар | |||||
Префект | |||||
Ниге?л?нг?н |
[[1565 йыл]] | ||||
Беренсе м?рт?б? телг? алын?ан | |||||
Май?аны |
1265 км2 | ||||
Высота НУМ |
31 м | ||||
Климат тибы | |||||
Ты?ы?лы?ы |
5334 кеше/км2 | ||||
Этнохороним |
риодежанейрцы, риодежанейрец, риодежанейрка[3] | ||||
С???т б?лк?те | |||||
Телефон коды |
+55 21 | ||||
Почта индексы |
20000-000 | ||||
?анлы танытмалар | |||||
Р?сми сайт |
rio.rj.gov.br (порт.) | ||||
Р?сми булма?ан исеме |
Чудесный город[4] | ||||
Хал?ы — 6,7 млн кеше (2018 йыл?а ?арата), ?урлы?ы буйынса был илд? икенсе ??м К?нья? Америкала д?ртенсе ?ала. 12,5 млн арты?ыра? кеше?е мен?н (2018 йыл) агломерация хасил ит?. Континентта и? эре финанс ???ге ??м ди?ге? порты, ?илми ???к.
Атлантик океанды? Гуанабара ?улты?ында, ике я?тан тау?ар ??м ди?ге? уратып ал?ан тар тиге?лект? урынлаш?ан. Климаты тропик[1][2]. Урынды Португалия ди?ге?се?е Гашпар ди Лемуш аса, Гуанабара ?улты?ын йыл?а тама?ы тип ?абул ит?, йыл?аны ?инуар йыл?а?ы тип атай?ар. 1531 йылда Сан-Себастьян де-Рио-де-Жанейро португал форты т???л?. 1763 йылдан — Бразилия вице-короллегене? баш ?ала?ы, 1822 йылдан — бойондоо??о? Бразилия империя?ыны? баш ?ала?ы, 1889—1960 йылдар?а — Бразилия ?ушма штаттары республика?ыны? баш ?ала?ы.
XVI—XIX быуат ?оролмалары мен?н тарихи ???к, Копакабана пляжы мен?н яр буйы, Ш?к?рле Баш тауы ??м Христос ?ыны ЮНЕСКО-ны? Б?т? донъя мира?ы исемлеген? индерелг?н[7].
Тарихы
??г?ртерг?Гуанабара ?улты?ы 1502 йылды? 1 ?инуарында Португалия ди?ге?се?е Гашпар ди Лемуш тарафынан асыла. Португалдар ?улты?ты йыл?а тама?ы тип уйлай — ошонан ?ала атама?ыны? ?л?ш?, португал телен?н т?ржем?л? ?инуар йыл?а?ы тиг?нде а?лата[6]. 1555 йылда х??ерге Рио-де-Жанейро районын а? ва?ыт?а француздар бил?й, ?мм? ти???н португалдар территория ??т?н?н контролде ?? ?улдарына ала. Рио-де-Жанейро ?ала?ына 1565 йылды? 1 мартында Эштасиу ди Са мен?н Жозе ди Аншиет берг? ниге? ?ала ??м ?ала башта Португалия короле Себастьян I х?рм?тен? Сан-Себастьян де Рио-де-Жанейро тип атала (порт. S?o Sebasti?o de Rio de Janeiro).
1763 йылда колониаль хакими?т Салвадор ?ала?ынан Рио-де-Жанейро?а к?серел?, ике быуат тиерлек ?ала Бразилияны? баш ?ала?ы була. Португалия ?арайыны? эмиграция?ы осоронда 1808 йылдан 1815 йыл?а тиклем Рио-де-Жанейро шулай у? Португалия ??м Алгарве Берл?шк?н короллегене? баш ?ала?ы, ? 1815 йылдан 1821 йыл?а тиклем Португалия, Бразилия ??м Алгарве берл?шк?н короллегене? баш ?ала?ы була.
1960 йылда баш ?ала Бразилия баш ?ала?ы илде? ???ген?, Бразилиа ?ала?ына к?серел?. ?ала ?ала-штат (Гуанабара штаты) статусын ала. 1975 йылда Гуанабара штаты Рио-де-Жанейро штаты мен?н берл?штерел?, ??м ?ала берл?штерелг?н штатты? баш ?ала?ы ??м административ ???ге була.
1992 йылда Рио-де-Жанейрола тир?-я? м?хит ??м ??еш буйынса БМО конференция?ы ?т?. 2014 йылда футбол буйынса донъя чемпионаты, ? 2016 йылда Рио-де-Жанейрола XXXI Й?йге Олимпия уйындары ?т?.
Физик-географик ?ылы??ырлама
??г?ртерг?Рио-де-Жанейро Бразилияны? Атлантик яры буйы ?ы?атында, К?з?м?г?? Тропигынан алы? т?гел, 22°54" Ю. Ш. 43°14" З. Д ки?лект? урынлаш?ан. ?ала башлыса к?нья??а й?н?леш ал?ан. Гуанабара бухта?ы янында т???лг?н, у?а ине? урынын ?аланы? визит карточка?ы бул?ан Ш?к?рле Баш тауы аса.
Рио ???ге Гуанабара бухта?ыны? к?нбайыш ярында тиге?лект?р?? урынлаш?ан. ?аланы? Т?нья? зона тип атал?ан ?ур ?л?ш? т?нья?-к?нбайыш тиге?лект?р??, ?ал?ыулы?тар?а ??м ?ур булма?ан ?аялы тау?ар?а ята. ?аланы? к?нья? ?л?ш? — ди?ге??е уртаып ал?ан пляждар, ?аланы? ???к ??м т?нья? ?л?ш?н?н яр буйы тау?ары мен?н айырылып тора. Был тау?ар ??м ?ал?ыулы?тар Бразилияны? к?нья?-к?нсы?ыш ?л?ш?нд?ге борон?о тау система?ы Серра-ду-Мар?ы? тарма?ы булып тора, Бразилия яйла?ыны? к?нья? битл????рен хасил ит?.
Тау ?ырттары мен?н ки?кел?нг?н ки? К?нбайыш зона?а ирекле ине? урыны XX быуатты? а?а?ында я?ы юлдар ??м туннелд?р барлы??а киле? мен?н м?мкин була.
?ала 1260 км2 май?анды бил?й. Рио-де-Жанейро 1960 йыл?а тиклем баш ?ала Бразилиа ?ала?ына к?серерлг?нг? тиклем Бразилияны? баш ?ала?ы була.
Рио-де-Жанейро аша Акари йыл?а?ы а?а.
Климаты
??г?ртерг?Рио-де-Жанейро тропик климатлы[1][2]. Шуны? мен?н берг? яуым-т?ш?м б?т? йыл буйына тиге?, температура шулай у? ?и?елерлек ??г?рм?й. Июль айында ?инуар айына ?ара?анда бер а? ?ал?ынсара? ??м ?орора?.
?ала климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
К?р??ткес | ?ин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Йыл |
Абсолют максимум, °C | 42 | 42 | 40 | 40 | 38 | 37 | 38 | 42 | 42 | 42 | 43 | 41 | 43 |
Уртаса максимум, °C | 29,4 | 30,2 | 29,4 | 27,8 | 26,4 | 25,2 | 25,3 | 25,6 | 25,0 | 26,0 | 27,4 | 28,6 | 27,2 |
Уртаса температура, °C | 26,2 | 26,5 | 26,0 | 24,5 | 23,0 | 21,5 | 21,3 | 21,8 | 21,8 | 22,8 | 24,2 | 25,2 | 23,7 |
Уртаса минимум, °C | 23,3 | 23,5 | 23,3 | 21,9 | 20,4 | 18,7 | 18,4 | 18,9 | 19,2 | 20,2 | 21,4 | 22,4 | 21,0 |
Абсолют минимум, °C | 17 | 17 | 17 | 15 | 10 | 6 | 11 | 10 | 13 | 12 | 13 | 17 | 6 |
Яуым-т?ш?м норма?ы, мм | 114,1 | 105,3 | 103,3 | 107,4 | 85,6 | 80,4 | 86 | 100 | 87,1 | 88,2 | 95,6 | 119,0 | 1172,9 |
?ыу температура?ы, °C | 25 | 25 | 22 | 22 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 23 | 23 | 22 |
Сы?ана?: World Climate, Weatherbase, Туристический портал |
Административ б?ленеш
??г?ртерг?Рио-де-Жанейро ?ала?ы муниципалитеты 2008 йыл?а тиклем 6 район?а б?лен? (субпрефектура, порт. subprefeituras)[8]. 2010 йылды? майында та?ы бер субпрефектура — Губернатор утрауы[9] ??т?л?, ??м х??ерге ва?ытта муниципалитет составында 7 субпрефектура була: Бара-и-Жакарепагуа, ???к ??м тарихи ???к, Гранде Тижука, Губернатор утрауы, К?нья? зона, К?нбайыш зона, Т?нья? зона.
Субпрефектуралар 33 административ район?а б?лен? (порт. Regi?es Administrativas, RAs)[10], улар ?? сиратында тарихи райондар?а айырыла (порт. bairros), х??ерге ва?ытта улар 162[11].
Демография?ы
??г?ртерг?Халы? и??бе 1872—2010 йылдар, млн кеше[12] |
![]() |
Хал?ы — 6,4 млн кеше (2014), ?ур Риола — 16 млн тир??е кеше. ?ала хал?ы ??ен ?кариока? тип атай (порт. carioca).
И?тисады
??г?ртерг?1960 йыл?а тиклем баш ?ала булып, Рио-де-Жанейро к?п компаниялар ?с?н у?айлы урын була, с?нки унда административ ???кт?р ??м х?к?м?т урынлаша. ?алала Petrobras, Elektrobras ??м баш?алар ке?ек эре д??л?т компанияларыны? т?п офистары була. Баш ?аланы Бразилиа ?ала?ына к?серг?с т? ?ле, Рио к?п компаниялар?ы й?леп ит?, бигер?к т? Бразилияла?ы нефтте? д?й?м к?л?мене? ?ур ?л?ш? табыл?ан Кампо Басинда нефть ят?ылы?ын тап?андан ?у?. ????мт?л? Риола Royal Dutch Shell, EBX, Esso ке?ек компаниялар?ы филиалдары урынлаша. Элекке халы?-ара Кока-Кола, IBM ??м El Paso ке?ек ?ур компаниялар?ы? офистары ла — шулай у? Рио-де-Жанейрола.
Рио с?н???т производство?ы буйынса милли ким?лд? икенсе урында ??м финанс ???ге ?урлы?ы буйынса Сан-Паулунан ?алыша икенсе тора. ?аланы? с?н???т предприятиелары а?ы?-т?лек, химия ??м нефть продукттары, дарыу, металдан ?йбер??р, караптар, текстиль ??м мебель етештер?. Л?кин и?тисадта ??т?нл?кл? сектор булып, банк эше ??м Бразилияла ???емлеге буйынса икенсе бул?ан фонд ба?арын индереп, хе?м?тт?р к?р??те? ?лк??е тора. Туризм ??м к??ел асыу ?лк??е шулай у? ?аланы? ??м илде? и?тисады ?с?н м??им.
Эшм?к?рлекте? т?п й?н?лешт?рене? бере?е шулай у? т???л?ш, ул квалификациялы булма?ан к?п ?анлы эшсел?р?е эш мен?н т?ьмин ит?. Производствоны ??тере? ?с?н ?ай?ы бер ?ала ситт?ренд? х?к?м?т тарафынан ??ешк?н инфраструктура ??м ер участкаларын ?атып алыу ?с?н махсус шарттар мен?н с?н???т райондары ойошторол?ан.
Рио-де-Жанейро К?нья? Америкала и? эре порттар?ы? бере?е, унан аша Рио-де-Жанейро, Минас-Жерайс, ?л?шл?т? Сан-Паулу штаттарынан илд? импортты? 1/3 ?л?ш? (к?мер, нефть, цемент, машиналар, бой?ай) ??м экспортты? байта? ?л?ш? (кофе, ш?к?р, тире, ?имм?тле а?ас, марганец м??д?не, мамы?, емеш-ел?к) ?т?[13].
Мараканда ?Селсу Сукко да Фонсека? техник белемде? Федераль ???гене? к?п кампуслы штаб-квартира?ы урынлаш?ан.
Транспорты
??г?ртерг?1979 йылдан ?алала метрополитен эшл?й.
- Аэропорттар
- Сантос-Дюмон аэропорты ?ала ???ге мен?н й?н?ш урынлаш?ан.
- ?ала ???ген?н 20 километрах алы?лы?та халы?-ара Галеан аэропорты урынлаш?ан.
- Шулай у? Жакарепагуа аэропорты бар.
М???ни?те
??г?ртерг?Рио-де-Жанейро б?т??ен?н д? бигер?к карнавалы мен?н дан тота. ?алала бер нис? ти?т? самба м?кт?бе бар, улар йыл ?айын карнавал к?н?нд? самбодромда са?ыу тамашалар, шулай у? ?аланы? т?рл? райондарында тантаналы й?р?шт?р ?тк?р?.
2013 йылды? 21 июлен?н алып 28 июлен? тиклем Риола Й?шт?р?е? XXVIII Б?т? донъя к?н? — б?т? донъя католик й?шт?рене? осрашыуы ?тк?рел?. Быны? сикт?ренд? Рио-де-Жанейро?а Рим Папа?ы Франциск кил?.
?аланы? и?т?лекле урындары ара?ында Португалия король китапхана?ын телг? алыр?а м?мкин.
Архитектура ??м и?т?лекле урындары
??г?ртерг?Сан-Жуан ??л???е ?аланы? и? борон?о ?оролмаларынан ?анала.
Урында?ы халы? ?аланы И?ке ??м Я?ы ?ала?а, ?ала янына айыра.
- И?ке ?алала таможня, доктар, арсенал, биржа, С?н??тт?р?е? милли академия?ы, ?ала ратуша?ы ??м театр ??м барлы? музей?ар мен?н м???ни учреждениелар урынлаш?ан.
- Я?ы ?ала т??к? ?арайы, т?рм?, т?п вокзал ??м Инвалидтар йорто мен?н билд?ле.
Баш?а и?т?лекле урындары Корковадо, Ш?к?рле Баш тауы (порт. P?o de A?ucar), Маракана стадионы (порт. Maracan?).
?аланы? архитектура ?омарт?ылары: колониаль сирк????р, Сан-Бенто монастыры, Сан-Антонио ??м капуциндар ордены монастыр?ары, шулай у? элекке император Кинта-да-Боа-Виста резиденция?ы.
Богородица Лампедос сирк??е XVIII быуатта неоклассик стилд?ге элекке сирк?? урынында 1929 йылда Урта ди?ге??? Лампедуза утрауы х?рм?тен? т???л?. 1732 йылда Изге Лусия сирк??ене? т?п и?т?лекле урыны — т?би?и фонтан, уны? ?ыуы шифалы ?анала. Шулай у? Канделария сирк??е бар.
Рио-де-Жанейроны? урамдары ??м яр буй?ары й?шеллекк? к?мел?? л?, ?алала ботаника ба?са?ы бар ??м парктар к?п. 1808 йылда ойошторл?ан ботаника ба?са?ында б?т? донъянан килтерелг?н ??емлект?р?е? 7000 т?р? и??пл?н?. Бында шулай у? данлы?лы пальма аллея?ы бар, ??м й?нлек ??м ?оштар?ы? экзотик коллекция?ы туплан?ан. Корковаду т?б??е урынлаш?ан Тижука Милли паркы урманы донъяла и? ?ур урман массивы булып тора. Бында маймылдар?ы ??м экзотик ?оштар?ы к?рерг? м?мкин. ?ала ситт?рене? бере?енд? зоология ба?са?ы урынлаш?ан.
Миили китапханала, я?ынса и??пл????р буйынса, ике миллион?а я?ын ?ир?к китап ??м манускриптар бар. Н?фис с?н??тт?р Милли музейында т?рл? р?ссамдар?ы? 800-г? я?ын картиналары урынлаш?ан. Бразилияны? Милли тарих музейында 278 ме?д?н ашыу экспонат ?а?лана.
Рио-Нитерой к?пере | ?ала театры | Христос ?ыны | Авенида Атлантика |
И?к?рм?л?р
??г?ртерг?- ↑ 1,0 1,1 1,2 Географический атлас. — М.: ГУГК, 1982. — С. 42. — 238 с. — 227 000 экз.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 тропический пассатный 2021 йыл 21 апрель архивлан?ан.
- ↑ Лопатин, В. Слитно, раздельно или через дефис? Орфографический словарь. — Москва: Эксмо, 2013. — С. 352.
- ↑ Вольский, В. В. и др. Бразилия. — Изд-во геогр. лит-ры, 1956. — С. 83.
- ↑ ?алып:БСЭ1
- ↑ 6,0 6,1 Магидович И. П. История открытия и исследования Центральной и Южной Америки. — М: Мысль, 1965. — С. 91. — (Открытие Земли).
- ↑ Rio de Janeiro: Carioca Landscapes between the Mountain and the Sea . // whc.unesco.org. Дата обращения: 17 март 2014.
- ↑ Prefeitura da Cidade do Rio de Janeiro :: Org?os Municipais . Дата обращения: 24 сентябрь 2013. Архивировано из оригинала 27 сентябрь 2013 года. 2013 йыл 27 сентябрь архивлан?ан.
- ↑ exibeconteudo — rio.rj.gov.br
- ↑ Breve relato sobre a forma??o das divis?es administrativas na cidade do rio de janeiro
- ↑ Bairros Cariocas — Armazém de Dados . Дата обращения: 24 сентябрь 2013. Архивировано из оригинала 2 сентябрь 2013 года.
- ↑ Брун С. и др. Cities of the World: World Regional Urban Development. — США: Rowman & Littlefield Publishing group, 2003. — С. 140.
- ↑ [ Рио-де-Жанейро (город в Бразилии)] — ?ур совет энциклопедия?ында м???л?
???би?т
??г?ртерг?- Рио-де-Жанейро, столица Бразилии // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- [ Рио-де-Жанейро] — ?ур совет энциклопедия?ында м???л?
- Rio de Janeiro — статья из энциклопедии ?Британника? (инг.)
- Маршалл, Оливер и др. Rio de Janeiro. — Путеводитель. — 2009. (инг.)
- Карвалью, Д. История Рио-де-Жанейро = Historia da Cidade do Rio de Janeiro. — Biblioteca Carioca, 1990.?алып:Ref-por
- Морайс Феррейра, М. Рио-де-Жанейро: город в истории = Rio de Janeiro: uma cidade na história. — Рио-де-Жанейро: FGV, 2000. Архивная копия от 18 март 2014 на Wayback Machine?алып:Ref-por
?ылтанмалар
??г?ртерг?- Сайт мэрии Рио-де-Жанейро
- 360-градусная панорама Рио-де-Жанейро
- Web-камера, транслирующая в режиме реального времени вид на пляж Копакабана в Рио-де-Жанейро.
- 'let’s go back to Rio', RGSSA blog post on Rio in 1904
- Rio de Janeiro Photo Gallery — Year of Brazil at Queens College, CUNY 2014 йыл 28 апрель архивлан?ан. (инг.)
- Images of Rio—Hundreds of images from the 1920s to the present (инг.)
- Rio de Janeiro | Places to Go and Tourist Attractions 2021 йыл 2 ноябрь архивлан?ан. (инг.)
- AboutBrasil/Rio de Janeiro — The Marvellous City 2013 йыл 13 февраль архивлан?ан. (инг.)
- TheBrazilGuide/Rio de Janeiro — Things to do (инг.)